RESIDU-EREN over hetgeen er al is. Het vakmanschap van het herbestemmen.

INSPIRATIE EVENT:

• Minder ruimte vraagt om meer architectuur.
  Dimitri Minten I Architect & Vennoot I RE-ST
• Wat als we optimalisatie van een gebouw benaderen vanuit ruimtelijke ervaring?
  Caroline Voet I Architect, designer & eigenaar I Voet architectuur
• Over de ingeving van het moment en het plaatselijke inzicht
  Laura Muyldermans I architect & gastdocent KU Leuven

Met het begrip ‘residueren’ gaat Dimitri Minten van RE-ST op zoek naar hoe we eervol om kunnen gaan met dat wat er overblijft, met ons bestaand patrimonium op verschillende schalen. Hun pleidooi voor het niet-bouwen vertrekt vanuit de vaststelling dat niet elke ruimtelijke behoefte noodzakelijk hoeft te leiden tot een nieuw gebouw. Het is een uitnodiging om als ontwerper meer in te zetten op de bestaande gebouwenvoorraad waardoor we minder materialen moeten ontginnen en niet onnodig bijkomende ruimte moeten innemen.

Het is datgene wat de ontwerpraktijk van RE-ST met Caroline Voet en Laura Muyldermans verbindt. Het ontwerpend vermogen inzetten om ruimtelijke behoeften beter te kunnen benoemen én ze daarnaast ook ruimtelijk te vertalen in gebouwde ruimte, of ze nu monumentaal of banaal is. De residuele waarde van een gebouw trachten te herwaarderen vanuit een blik naar en vanuit het interieur ervan.

Tijdens de lezingen zullen zowel het theoretisch kader als vele concrete cases aan bod komen, die tonen hoe hun ontwerppraktijken omgaan met hetgeen er is.

Herbekijk het inspiratie event

Bekijk de volledige opname van het inspiratie event

Downloads

• Download de presentatie:
  Minder ruimte vraagt om meer architectuur
  Dimitri Minten - 14 oktober 2024
• Download de presentatie:
  Wat als we optimalisatie van een gebouw benaderen vanuit ruimtelijke ervaring?
  Caroline Voet - 14 oktober 2024

De rol van de architect in het ‘her-denken’

Bij de oprichting van architectuur- en onderzoekspraktijk RE-ST zo een 14 jaar geleden stond voor Dimitri Minten de fundamentele vraag ‘Welke rol moeten wij nog spelen als architecten?’ centraal. En tot op de dag van vandaag maakt hij elke dag en bij elke opdracht de kritische reflex: Wat gaan we behouden van het verleden? Wat gaan we weggooien? Waarom gaan we dat doen? Hoe gaan we dat weggooien? En hoe gaan we gebouwen misschien nog een tweede leven kunnen geven?

RESIDU-eren: kunnen we tevreden zijn met het genoeg?

Met een inspirerend citaat van Geert Bekaert legt Dimitri Minten zijn visie van het niet-bouwen uit. “Als architect zijn we opgeleid om vooral ruimtelijke vragen te gaan vertalen in mooie ruimtes en gebouwen. Maar wat de ruimtelijke behoefte van de opdrachtgever nu werkelijk is en hoe we deze ruimtelijke behoefte best gaan invullen, is de eerste en belangrijkste taak van de architect in onze tijd.” Een tijd waarin België volgebouwd is en we dus de vervolgvraag dienen te stellen: dient deze behoefte ingevuld te worden als een nieuw gebouw? Je zou kunnen stellen dat het niet-bouwen ontstaan is als een soort weerstand tegen het onnodig bouwen.

Het activeren van zwerfruimte - ruimtelijke behoeftes anders gaan invullen

Aan de hand van 10 niet-bouwen tactieken toont Dimitri Minten aan hoe ruimtelijke behoeftes ingevuld kunnen worden zonder kubieke meters toe te voegen. Naast het niet-bouwen benadrukt hij het beheren van een gebouw, welke nog belangrijker blijkt dan de oplevering van het project zelf.

Met vijf goestinggevende realisaties krijgen we concreet te zien hoe we onze focus kunnen verleggen naar ‘hetgeen er al is’. En dit gaat niet alleen over leegstand maar over effectief onderbenutte ruimtes. Ruimtes met heel veel kwaliteit en die verwarmd worden maar niet ingezet worden, welke hij ‘zwerfruimte’ noemt. Geboeid luisteren we naar deze inspirerende verhalen over het herwaarderen van ruimtes én hoe deze geactiveerd worden door ze open te stellen aan een ruimer publiek binnen de gemeenschap om het mentale verval te doen keren. Met het Designmuseum Gent wordt er nog een stapje verder gegaan en wordt niet alleen het ruimtegebruik in vraag gesteld maar ook het hergebruik van materialen.

Optimalisatie vanuit ruimtelijke ervaring

Hoe een ruimte inschatten en ontwerpen wordt ons verder toegelicht door Caroline Voet. Met meer dan 20 jaar ervaring in het ontwerpen ‘op kleine schaal‘ en het uitwerken van scenografische projecten, waaronder in samenwerking met Christian Kieckens en Zaha Hadid, weet Caroline als geen ander dat exceptionele ruimtes niet gevormd worden op basis van performantie maar wel door de positieve beleving die je krijgt door in de ruimte te vertoeven.  

Beleving brengen in een ruimte

In haar uiteenzetting beroept Caroline zich op twee principes om een positieve beleving in de ruimte te brengen. Enerzijds het idee van nabijheid - van de benedictijnse monnik Dom Hans van der Laan - dat stelt dat elke persoon drie ervaringsvelden heeft. Een eigen persoonlijke ruimte, de loopruimte en het gezichtsveld. En hoe deze schalen gebruikt worden in onze architectuur waarbij kleine ruimtes één grote ruimte gaan vormen. Of hoe het werken met gelaagdheid beleving kan geven aan een ruimte. “En hoe ontwerp je nu deze gelaagdheid? Door in contact te komen met de ruimte, de geschiedenis te begrijpen en verhalen binnen te brengen.”, gaat Caroline verder. Aan de hand van Jozef Albers werk ‘Equal and Unequal’ legt Caroline ons uit hoe onderliggende ruimtelijke patronen gevormd worden die het potentieel van de ruimte aantonen. “Je gaat daarbij op zoek naar bepaalde ritmes uit de omgeving.”

Met enkele concrete projecten onderbouwt Caroline haar denkwerk en toont ze aan hoe ze die gelaagdheid en het patroondenken meeneemt in de uitwerking van haar projecten. Hoe ze met haar team de ruimtes aanvoelt en die tussenlagen binnenbrengt en zo functionerende ruimtes creëert die beantwoorden aan de sfeer die de opdrachtgever voor ogen heeft. 

Over de ingeving van het moment en het plaatselijk inzicht

Verder bouwend op de vraag ‘Wat is de rol van de architect’ neemt Laura Muyldermans ons mee naar enkele opmerkelijke projecten waarbij ze ons introduceert in een andere manier van naar dingen te kijken en te komen tot een andere attitude, een andere perceptie. Voor haar ontwerpen vertrekt ze vanuit het aanvoelen van de ruimte en inzichten verwerven in het ruimtegebruik.

Bestaande materialen en afbraak als designelementen

Het is duidelijk dat Laura, vanuit haar ervaring met scenografische installaties die een tijdelijk karakter hebben, inzet op duurzaam omgaan met materialen ook voor tijdelijke en niet zo tijdelijke verbouwingen. Deze circulaire aanpak brengt enkele uitdagingen met zich mee waardoor er niet gewerkt wordt vanuit een uitvoerend schema maar eerder vanuit pragmatisch denken. Om te beginnen blijkt het te hergebruiken materiaal meestal ontoereikend te zijn om een volledig idee tot in de puntjes uit te werken. “We kunnen niet steeds tot in detail gaan maar wel de grote lijnen vastleggen.”, vertelt Laura. Door akoestische waarde te bekijken binnen het concept van tijdelijke invulling, gebruik te maken van zoneringen en ruimtes te creëren met gedeelde functies wordt de nood aan materiaal verminderd. Opmerkelijk is dat net gedeeltelijke afbraak ook voor indeling en afbakening van ruimtes kan zorgen.

Met haar voorbeelden geeft Laura antwoorden op nog andere uitdagingen zoals ‘Hoe omgaan met de diversiteit in de materialen en een soort harmonie en eenheid creëren? Hoe materiaal optimaal inzetten en zorgen voor zo min mogelijk restmateriaal bij nieuw aangebracht materiaal? Hoe een narratief bedenken en zorgen voor een ander perspectief bij de gebruikers?

Een poëtische pragmatiek realiseren vanuit het residu

In een kort reflectiemoment benadrukt Dimitri Minten het belang van het ‘vakmanschap’ van de architect alsook de attitude van opdrachtgever, aannemer en zelfs fabrikanten om goed te kunnen herbestemmen en na te denken over het residu. Het vakmanschap behelst het empathisch ontwerpen van projecten met een esthetische waarde met respect voor de gebruikers, het patrimonium en onze wereldbol en dit binnen een economische realiteit waarbij projecten vaak leiden tot besparingen. Het gaat over het leren (door)kijken en de tijd ervoor nemen, zoeken naar die gelaagdheid van beleving van het bestaand patrimonium én komen tot een positieve ruimtelijke ervaring waar nieuwe verhalen geschreven kunnen worden.

Wij onthouden alvast: “niet alleen komt alles altijd goed, alles wordt zeker beter als we met het residu kunnen omgaan”.